Xuân Cẩm là một xã trung du, nằm dọc theo bờ tả dòng sông Cầu, ở phía Tây Nam của huyện Hiệp Hòa, cách thị trấn Thắng khoảng 9 km. Phía Đông giáp xã Bắc Lý phía nam giáp xã Hương Lâm; phía Bắc giáp xã Mai Trung; Phía Tây giáp đê sông Cầu, bên kia là huyện Sóc Sơn (Hà Nội). Diện tích đất tự nhiện của xã khoảng 859,41 ha, trong đó diện tích đất canh tác khoảng 544,21 ha.
Cư dân sinh sống tại xã Xuân Cẩm đã có từ lâu, không ai nhớ rõ thời điểm con người đến ngụ cư tại nơi đây nhưng theo gia phả của các dòng họ Ngô, Vũ, Nguyễn, Đào, Lê, La, Hoàng, Đỗ, Đầu, Phạm, Ứng, Nghiêm… thì các dòng họ Ngô, Vũ, Nguyễn, Hoàng, La là những dòng họ đến định cư tại xã sớm nhất (đến năm nay được trên 20 đời).
Vào đầu thế kỷ XIX, tổng Cẩm Bào có 7 xã: Cẩm Hoàng, Cẩm Xuyên, Cẩm Bào, Xuân Biều, Trung Trật, Mai Phong và Trung Định. Đất tổng Cẩm Bào xưa gồm các xã Xuân Cẩm, Mai Trung và thôn Trung Tâm (Xã Hợp Thịnh) ngày nay. Cũng theo lời kể của các cụ cao niên trong xã xưa kia xóm Hiên- thôn Hương Câu (xã Hương Lâm) cũng là phần đất của (Tổng Cẩm Bào xưa) xã Xuân Cẩm ngày nay nên mới có câu truyền: Giật vào, cấu ra (Nghĩa ở đây là làng Giật “ thôn Trung Tâm, xã Hợp Thịnh” nhập vào tổng Cẩm Bào thì làng Hương Câu, xã Hương Lâm “Cấu” ra).
Từ đầy thế kỷ XIX đến trước tháng Tám năm 1945, xã Xuân Cẩm thuộc tổng Cẩm Bào. Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời các tổng cùng các chức danh của nó bị xóa bỏ thì các xã cũ được hợp nhất lại thành xã Trung Nghĩa (Các thôn Trung Định, Mai Phong, Cẩm Bào, Cẩm Trung, Cẩm Xuyên, Cẩm Hoàng và Xuân Biều) chính quyền cấp xã lúc đầu là Ủy ban dân tộc giải phóng lâm thời. Khi kháng chiến chống thực dân Pháp (1946- 1954) gọi là Ủy ban kháng chiến Hành chính.
Năm 1955 xã Trung Nghĩa chia tách làm 2 xã gọi là Mai Trung và Xuân Cẩm. Xã Xuân Cẩm gồm có 2/3 thôn Xuân Biều, 2/3 thôn Cẩm Bào, toàn bộ thôn Cẩm Trung, Cẩm Xuyên và Cẩm Hoàng và giữ nguyên các thôn đến nay. Các thôn được chia thành 32 xóm (đội).
